บอระเพ็ด
                             บอระเพ็ด
               “ยาอายุวัฒนะ –ลดเบาหวาน-แก้ไข้”
                                                        จำรัส  เซ็นนิล  รวบรวม/เรียบเรียง
                   “หวานเป็นลมขมเป็นยา” โบราณว่าไว้  บอระเพ็ดก็จัดเป็นสมุนไพรที่มีสรรพคุณทางยา สารพัด เป็นทั้งยาอายุวัฒนะ บำรุงร่างกาย ทำให้เจริญอาหาร แก้ไข้  และคนไข้เบาหวาน บางรายนิยมรับประทานบอระเพ็ดเพื่อช่วยในการควบคุมน้ำตาล
                   บอระเพ็ดมีชื่อเรียกแตกต่างกันไปตามพื้นที่ ภาคอิสานเรียกเจตมูลยานหรือหนาม , หางหนู ภาคเหนือเรียกเครือเขาฮอ หรือจุ่งจิงสระบุรีเรียกเถาหัวด้วน  เป็นไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้อื่น เถากลมมีขนาดใหญ่เป็นปุ่มปม สีเทาอมดำ มีรสขม เปลือกลอกออกได้ ใบ เป็นใบเดี่ยว ออกเรียงสลับ รูปหัวใจ ขอบใบเรียบ แผ่นใบเรียบ สีเขียว ก้านใบยาว   ๘-๑๐  ซม. ดอก ออกตามซอกใบ ดอกแยกเพศอยู่คนละช่อ ดอกสีเขียวอมเหลือง มีขนาดเล็กมาก ผล รูปทรงค่อนข้างกลม สีเหลืองหรือสีแดง
                 สารที่พบในบอระเพ็ดคือ สารขมชื่อ picroretin, columbin, picroretroside, ไดเทอร์ปีนอยด์ชื่อ  tinosporan, columbin สารประเภทเอมีนที่พบคือ N-trans-feruloyl tyramine, N-cis-feruloyl tyramine สารฟีโนลิค ไกลโคไซด์ คือ tinoluberide



               หมอพื้นบ้านยาไทยใช้เถาบอระเพ็ดมีรสขมจัดถือเป็นยาเย็น  แก้ไข้ทุกชนิด แก้ไข้พิษ แก้ไข้กาฬ แก้ไข้เหนือ  บำรุงกำลัง บำรุงธาตุ   แก้อาการแทรกซ้อน ขณะที่เป็นไข้ทรพิษ   แก้เลือดพิการ  แก้ร้อนในกระหายน้ำ แก้สะอึก แก้พิษฝีดาษ  เป็นยาขมช่วยให้เจริญอาหาร   เป็นยาอายุวัฒนะ ใช้ภายนอกใช้ล้างตา ล้างแผลที่เกิดจากโรคซิฟิลิส โดยเฉพาะใบมีคนกินสดๆทั้งชีวิตไม่เคยเข้าโรงพยาบาล ผิวพรรณผ่องใสหน้าตาสดชื่น เสียงไพเราะ แก้เลือดคั่งในสมอง แถมลดความอ้วนได้ด้วย  อีกอย่างที่ผมจำได้แม่นตอนเด็กๆแม่จะเอาบอระเพ็ดทาหัวนมทำให้มีรสขม น้องจะได้เลิกดูดนมแม่เพราะส่วนใหญ่โตแล้วยังไม่ยอมเลิกดูดนมแม่   ฮ่าๆๆ
              สำหรับคนเป็นไข้ตัวร้อน ใช้ เถาบอระเพ็ดแก่สด  หรือต้นสด ครั้งละ  ๒  คืบครึ่ง ประมาณ ๓๐-๔๐  กรัม ตำคั้นเอาน้ำดื่ม หรือต้มกับน้ำโดยใช้ น้ำ  ๓ ส่วน ต้มเคี่ยวให้เหลือ  ๑  ส่วน ดื่มวันละ  ๒  ครั้ง ก่อนอาหารเช้า-เย็น
               คุณบุญชัย กัลยาภิรักษ์ อยู่ตำบลป่าไร่ อำเภอแม่ลาน จังหวัดปัตตานี เขียนจดหมายมาแนะนำผมว่าใครที่ปวดหลังปวดเอวหรือสายตาฝ้ามัวให้ใช้เถาบอระเพ็ดตามต้องการดองกับน้ำผึ้งท่วมยา ดองไว้ประมาณ ๓  เดือน จึงนำบอระเพ็ดมากิน จะหายจากอาการตามัวและปวดหลังปวดเอว    และที่ชาวบ้านใช้กันอย่างแพร่หลาย คือ การตำบอระเพ็ดทั้งใบและต้นคั้นน้ำผสมน้ำซาวข้าวชโลมผมทิ้งไว้เพื่อแก้ปัญหาเรื่องเส้นผมและหนังศรีษะ แก้ผมหงอกก่อนวัย แก้รังแค   ป้องกันความชราของเซลล์ต่าง ๆ
              ส่วนตำรับยาอายุวัฒนะบำรุงกำลังของหมอพื้นบ้านเราใช้สมุนไพรบอระเพ็ด รากชะพลู รากมะแว้งต้น รากมะเขือขื่น หนักอย่างละ ๔ บาทยา ( ๑ บาทเท่ากับ ๑๕ กรัม)  ผสมรากเจตมูลเพลิง หนัก ๒  บาทยา นำทั้งหมดไปบดเป็นผงใส่ขวดโหล ดองน้ำผึ้งท่วมยา แล้วเอาขวดโหลฝังข้าวเปลือก ๗ วัน ๗  คืน เพื่อสรรพคุณทางยา เมื่อครบกำหนดตักกินวันละ ๒ เวลา ครั้งละ ครึ่งเป็กยาดอง กิน ติดต่อกัน ๑  เดือน ร่างกายจะมีกำลังวังชา ผิวพรรณผุดผ่องขึ้น อายุจะยาวยืนเมื่อกินประจำ
            คุณพรรณี   ดวงแก้ว สาวน้อย วัย ๗๒ ปี จากจังหวัดสุรินทร์ ปัจจุบันอพยพถิ่นฐานมาอยู่กับลูกๆที่บ้านท่าเกษม ต.ท่าเกษม อ.เมือง จ.สระแก้ว ควงแฟนหนุ่มน้อยวัย ๘๐ ปี อดีตทหารผ่านศึกสงครามเวียดนาม มาเยี่ยมผมที่กรุงเทพฯ บอกว่ามีสมุนไพรสูตรเด็ด ดื่มแล้วร่างกายฟิตปั๋ง มีเรี่ยวแรงดุจพญาช้างสาร ทำงานไม่เหนื่อย ความเพลียไม่เคยเข้าใกล้ จะเดินเหินไปไหนก็คล่องแคล่วว่องไว อาการปวดๆเมื่อยๆไม่เคยปรากฏ ใช้บอระเพ็ดสดๆหั่นเป็นแว่นๆ ๕ ส่วน ตำให้ละเอียดหลังจากนั้นผสมกับ มะขามเปียก ๗ ส่วนตำผสม เอา เกลือ ๓ ส่วน ตำผสมเข้าไปด้วยโดยค่อยๆโรยเกลือทีละนิดๆตำแล้วชิมไปด้วย พอได้รสชาติ  ขม-เปรี้ยว-เค็มพอถูกใจก็หยุด หลังจากนั้น ปั้นเป็นลูกกลอนขนาดเท่าเม็ดพุทรา กิน ๓ เม็ดก่อนอาหารเช้า-เย็น  “กำลังดีจริงๆคุณจำรัส เอ๋ย ชายกินจะหนุ่ม หญิงกินจะเต่งตึงดูสาวสวยอ่อนกว่าวัย  ถ้านักมวย ( ปล้ำ) มุมแดง-มุมน้ำเงินกิน จะสนุกสนานเฮอาทั้งคืนไม่เพลีย”  ฮ่าๆๆ